کابل مخابراتی چیست؟ – نحوه تولید + راهنمای خرید + قیمت

این گزارش با هدف ارائه یک تحلیل عمیق و تخصصی در مورد هادی‌های مسی، کاربرد آن‌ها در زیرساخت‌های کابل مخابراتی و الکتریکی، فرآیندهای تولید صنعتی، الزامات استاندارد و راهنمای خرید تدوین شده است. این تحلیل، دیدگاهی جامع در مورد مزایای فنی مس در برابر جایگزین‌های آن و همچنین آینده شبکه‌های مسی در عصر فیبر نوری ارائه می‌دهد.

بخش اول: هادی مسی (Cu): ستون فقرات شبکه‌های الکتریکی و مخابراتی

۱.۱. تعریف علمی هادی الکتریکی و خصوصیات ایده‌آل

هادی‌ها موادی هستند که وظیفه انتقال جریان الکتریکی را بر عهده دارند. این مواد، که اغلب از فلزاتی چون مس یا آلومینیوم ساخته می‌شوند، به دلیل داشتن هدایت الکتریکی بالا و مقاومت نسبتاً پایین در برابر جریان، به عنوان گزینه‌های اصلی مهندسان و طراحان سیستم‌های انتقال انرژی و داده انتخاب می‌شوند. نقش اصلی سیم هادی، انتقال جریان الکتریکی با کمترین میزان اتلاف انرژی ممکن است. دستیابی به کارایی بالا در سیستم‌های انتقال، مستقیماً به مقاومت الکتریکی پایین هادی بستگی دارد.

هسته فلزی، بخش اصلی یک سیم یا کابل را تشکیل می‌دهد. ساختار فیزیکی هادی تعیین‌کننده انعطاف‌پذیری محصول نهایی است. هادی‌ها می‌توانند از یک سیم با قطر بزرگ (مفتولی) یا از چندین سیم نازک‌تر و در هم تنیده (افشان) طراحی شوند. در حالت دوم، هادی به دلیل تعداد بیشتر رشته‌های نازک، انعطاف‌پذیری قابل توجهی پیدا می‌کند. هسته‌های تک‌سیم اغلب در نصب ثابت (مانند قرارگیری در داخل دیوارها) که در معرض خمش دائمی نیستند، به کار می‌روند، در حالی که هسته‌های چندسیمی/افشان برای سیم‌کشی وسایل برقی و کاربردهای نیازمند انعطاف‌پذیری مداوم، مناسب‌تر هستند.

۱.۲. برتری‌های هادی مسی: رسانایی فوق‌العاده و مقاومت ویژه پایین

مس به دلیل خواص شیمیایی و فیزیکی ممتاز، از دیرباز انتخاب استاندارد در تولید سیم و کابل بوده است. هدایت الکتریکی بالای مس به این معنا است که جریان الکتریسیته با کمترین مقاومت و کمترین اتلاف انرژی عبور می‌کند.^۳ علاوه بر این، کابل‌های مسی از استحکام و انعطاف‌پذیری بالایی برخوردارند و در برابر خم شدن، کشش و سایش مقاوم هستند، همچنین مقاومت طبیعی بالایی در برابر خوردگی دارند که عملکرد آن‌ها را در شرایط محیطی سخت و مرطوب تضمین می‌کند.

تحلیل مقاومت ویژه (ρ)

مقاومت ویژه (Resistivity) یک شاخص حیاتی است که مقاومت ذاتی ماده در برابر جریان را اندازه‌گیری می‌کند، فارغ از ابعاد فیزیکی آن. این معیار، مقایسه عملکرد مواد رسانا را در یک دمای مشخص ممکن می‌سازد. مقاومت ویژه یک هادی خوب مانند مس در دمای ۲۰∘C تقریباً ۱.۷۲×۱۰−۸Ωm است. نقره تنها فلزی است که مقاومت ویژه کمتری دارد، اما به دلایل اقتصادی، مس برای تولید انبوه سیم و کابل ایده‌آل است. مقاومت کلی یک رسانا (R) تحت تأثیر عوامل زیر است: مقاومت ویژه ماده (ρ)، طول کلی هادی (L)، مساحت سطح مقطع (A) و دمای هادی.

یکی از نکات فنی مهم در این زمینه، وابستگی مقاومت به دما است. مقاومت هادی‌ها با افزایش دما تغییر می‌کند.^۴ برای حصول اطمینان از کیفیت و مطابقت محصولات با استانداردهای بین‌المللی (مانند ISIRI 3084)، اندازه‌گیری مقاومت باید در یک دمای مرجع استاندارد (معمولاً ۲۰∘C) انجام شود. در صورت انجام تست در دمای متفاوت، استفاده از ضرایب تصحیح دما که در پیوست‌های استاندارد مرجع (IEC 60228) ارائه شده، ضروری است تا نتایج تست‌های آزمایشگاهی بدون تأثیر نوسانات دمایی، دقیق و قابل مقایسه باشند. این دقت در اندازه‌گیری، تضمین می‌کند که هادی از نظر خلوص و سطح مقطع، الزامات کیفی را برآورده کرده است.

۱.۳. ساختار و انواع هادی‌های مسی در صنعت کابل‌سازی

در صنعت کابل‌سازی، هادی‌ها علاوه بر مس خالص (Cu)، ممکن است شامل آلیاژهایی با مقاومت بالا یا مواد ترکیبی مانند فولاد با روکش مس (CCS) باشند. در کابل‌های برق، هادی‌های مسی بر اساس میزان انعطاف‌پذیری مورد نیاز، به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که استاندارد ملی ایران به شماره ۳۰۸۴ (برگرفته از IEC 60228) الزامات آن‌ها را تعیین می‌کند. هادی‌های گروه ۱ و ۲ معمولاً برای نصب ثابت و هادی‌های گروه ۵ و ۶ برای کابل‌ها و بندهای انعطاف‌پذیر به کار می‌روند.

۱.۴. مقایسه فنی و اقتصادی: هادی مسی در برابر آلومینیوم

در حالی که مس برتری فنی مطلقی دارد، آلومینیوم به دلیل وزن سبک‌تر و قیمت اولیه پایین‌تر، یک گزینه اقتصادی محسوب می‌شود. با این حال، استفاده از آلومینیوم با معایب فنی همراه است. آلومینیوم رسانایی کمتری (حدود ۶۱ درصد مس) دارد و مستعد اکسید شدن است، که این امر منجر به کاهش طول عمر و افت عملکرد در اتصالات می‌شود. همچنین، استحکام کششی و مقاومت حرارتی آن پایین‌تر است. در مقابل، کابل‌های مسی تحمل فشار مکانیکی و مقاومت حرارتی بسیار بالاتری دارند و برای پروژه‌هایی که نیازمند انتقال جریان بالا و مقاومت در برابر خوردگی هستند، گزینه‌ای مطمئن‌تر محسوب می‌شوند.

جدول زیر، مقایسه‌ای جامع بین خواص این دو فلز مهم ارائه می‌دهد:

جدول ۱: مقایسه جامع خواص فنی هادی مسی و آلومینیومی

بخش دوم: کابل‌های مخابراتی: انتقال داده و صدا بر بستر مس

۲.۱. تعریف و کاربری کابل مخابراتی

کابل‌های مخابراتی یا تلفن، از پرکاربردترین انواع کابل‌ها در بازار هستند که وظیفه انتقال سیگنال‌های مخابراتی و داده‌های صوتی را بر عهده دارند. این کابل‌ها، ستون فقرات شبکه‌های تلفنی سنتی (POTS) و همچنین سیستم‌های اینترنت باند پهن مبتنی بر DSL هستند. هادی به کار رفته در کابل‌های سنتی، از جنس مس خالص با خلوص بالا است و معمولاً در ضخامت‌های نازک بین ۰.۴ تا ۰.۸ میلی‌متر تولید می‌شود. یک نکته فنی مهم این است که سطح مقطع کابل‌های تلفن، رابطه مستقیمی با قدرت انتقال سیگنال آن‌ها دارد؛ هرچه سطح مقطع بزرگ‌تر باشد (مثلاً ۰.۶ یا ۰.۸ میلی‌متر)، کابل برای انتقال سیگنال در مسافت‌های طولانی‌تر مناسب‌تر خواهد بود.

۲.۲. ساختار داخلی کابل‌های مخابراتی مسی

ساختار کابل مخابراتی مسی بر اساس اصول زوج سیم به هم تابیده (Twisted Pair) طراحی شده است. این کابل‌ها در تعداد زوج‌های مختلف، از تک زوج تا ۲۰۰ زوج، تولید می‌شوند.

اهمیت فنی تابش زوج‌ها در جلوگیری از پدیده تداخل الکتریکی (Crosstalk) است. زوج سیم‌ها با رنگ‌بندی استاندارد برای شناسایی آسان‌تر، در لایه‌های هم‌مرکز به هم تابیده می‌شوند. طول تاب هر زوج در لایه‌های مختلف عمداً متفاوت در نظر گرفته می‌شود تا از بروز پارازیت و تداخل سیگنال از یک زوج به زوج مجاور جلوگیری شود.

لایه‌های حفاظتی شامل شیلد و فویل (اغلب از جنس آلومینیوم) هستند که برای محافظت از هادی‌ها در برابر عوامل فیزیکی و تداخل الکترومغناطیسی خارجی مورد استفاده قرار می‌گیرند. استفاده از این لایه‌ها، کیفیت انتقال سیگنال‌ها را به بهترین شکل ممکن تضمین می‌کند. عایق این کابل‌ها معمولاً از مواد PE (پلی‌اتیلن) یا PVC (پلی‌وینیل کلراید) ساخته شده و غلاف خارجی نیز بسته به کاربرد، از این مواد خواهد بود.

۲.۳. انواع کابل مخابراتی بر اساس محل نصب (هوایی و زمینی)

کابل‌های مسی مخابراتی عمدتاً بر اساس محیط نصب به دو دسته هوایی (Outdoor) و زمینی (Indoor) تقسیم می‌شوند:

کابل تلفن زمینی (Indoor)

این کابل‌ها برای نصب در محیط‌های داخلی ساختمان‌ها طراحی شده‌اند. روکش آن‌ها معمولاً از جنس PVC بوده و به رنگ طوسی مشخص می‌شوند. کابل‌های زمینی به دلیل انعطاف‌پذیری بالا، نصب آسانی در داکت‌ها و لوله‌ها دارند، اما مقاومت مکانیکی و محیطی آن‌ها نسبت به نوع هوایی کمتر است. قطر هادی در این نوع کابل‌ها معمولاً ۰.۴، ۰.۵ و ۰.۶ میلی‌متر است.

کابل تلفن هوایی (Outdoor)

کابل‌های هوایی برای استفاده در فضای باز، روی تیرها و دکل‌ها ساخته شده‌اند و بنابراین باید در برابر عوامل محیطی سخت نظیر تابش مستقیم نور خورشید، رطوبت، برف و باران مقاوم باشند. روکش این کابل‌ها از جنس پلی‌اتیلن مقاوم در برابر پرتو UV است و رنگ مشکی دارند.

کابل هوایی مهاردار (SSC): برای افزایش استحکام و قابلیت نصب معلق، از نوع کابل مهاردار (Self-Supporting Cable) استفاده می‌شود. این کابل‌ها دارای یک رشته سیم فولادی گالوانیزه (مهار) هستند که به موازات هسته کابل قرار گرفته و مقاومت فیزیکی آن را در برابر کشش و صدمات افزایش می‌دهد.

۲.۴. کابل‌های تخصصی شبکه و مخابرات

کابل‌های ژله فیلد (BFC و CFC)

این کابل‌ها برای حفاظت از هادی‌های مسی در برابر نفوذ رطوبت، آب و حیوانات موذی در زیرساخت‌های دفنی یا کانالی طراحی شده‌اند.

• کابل ژله فیلد خاکی (BFC – Buried Field Cable): این کابل‌ها مستقیماً در خاک دفن می‌شوند و بیشترین کاربرد را در پروژه‌های مخابراتی خاکی دارند.
• کابل ژله فیلد کانالی (CFC – Conduit Field Cable): این نوع در کانال‌ها، حوضچه‌ها و بین مراکز مخابراتی تا کافوها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

کابل‌های زوج به هم تابیده (UTP/FTP/SFTP)

کابل‌های زوج به هم تابیده عمدتاً در شبکه‌های داده (اترنت) مورد استفاده قرار می‌گیرند و استانداردهای TIA/EIA-568A/B (که توپولوژی، طول و کانکتورها را تعریف می‌کنند) بر ساختار آن‌ها حاکم است.

• UTP (Unshielded Twisted Pair): این نوع کابل‌ها فاقد هرگونه محافظ فلزی اضافی بوده و رایج‌ترین گزینه در شبکه‌های داخلی غیرحساس هستند.
• FTP و SFTP (فویل/شیلددار): این کابل‌ها دارای یک لایه حفاظتی (فویل آلومینیومی و/یا شیلد بافته شده مسی یا آلومینیومی) هستند که نویز و تداخل الکترومغناطیسی (EMI) را کاهش می‌دهد. کابل‌های S/FTP از پیشرفته‌ترین ساختارها محسوب می‌شوند که در آن‌ها هر زوج سیم به طور مجزا در یک فویل (PiMf – Pair in Metallic foil) قرار گرفته، علاوه بر داشتن یک شیلد کلی، تا بالاترین مقاومت در برابر نویز تضمین شود.

بخش سوم: نحوه تولید کابل مسی (از کاتد تا محصول نهایی)

فرآیند تولید سیم و کابل مسی یک زنجیره عملیاتی پیچیده است که از تبدیل فلز خام آغاز شده و در نهایت به یک محصول با کیفیت استاندارد منجر می‌شود.

۳.۱. مواد اولیه و فرآیند تولید مفتول ۸ میلیمتری

تولید با کاتد مس الکترولیتی با درجه خلوص بالا آغاز می‌شود تا حداکثر هدایت الکتریکی در محصول نهایی تضمین گردد. مس مذاب پس از کنترل دقیق دما و اکسیژن در کوره‌های نگهدارنده، از طریق فرآیند نورد گرم (Hot Rolling) به مفتول اولیه با قطر استاندارد ۸ میلی‌متر تبدیل می‌شود. این مفتول ۸ میلی‌متری، که به مفتول راد (Rod) نیز معروف است، ماده اولیه اصلی و ورودی کارخانجات تولید سیم و کابل محسوب می‌شود.

۳.۲. مرحله نازک‌کاری و کشش سیم (Drawing)

فرآیند کشش (Drawing) یا نازک‌کاری شامل دو مرحله اصلی است:

1. نازک‌کاری راد: مفتول ۸ میلی‌متری ورودی، از طریق دستگاه کشش راد و عبور از قالب‌های الماسی، به قطر واسط نازک‌تر (مانند ۱.۳۸ میلی‌متر) تبدیل می‌شود.
2. نازک‌کاری فاین (Fine Drawing): در این مرحله، مفتول‌های واسط توسط دستگاه نازک‌کن فاین به قطرهای نهایی مورد نیاز مشتری (مثلاً ۰.۴، ۰.۶، یا ۱.۵ میلی‌متر مربع) کشیده می‌شوند.

این فرآیند کشش در داخل روغن انجام می‌گیرد. روغن وظیفه روانکاری، خنک‌کاری و شستشوی سیم‌ها را بر عهده دارد. سیم‌های نازک شده بر روی قرقره‌ها جمع شده و برای مرحله بعدی (تاباندن) آماده می‌شوند.

۳.۳. فرآیند حیاتی آنیلینگ (Annealing)

آنیلینگ یا بازپخت، یکی از مراحل فنی حساس در تولید هادی‌های مسی است. در اثر کشش مکانیکی (کار سرد)، ساختار کریستالی مس سخت شده و انعطاف‌پذیری و هدایت الکتریکی آن کاهش می‌یابد. فرآیند آنیلینگ با اعمال حرارت، سیم‌ها را نرم کرده، انعطاف‌پذیری آن‌ها را افزایش می‌دهد و اثرات سخت‌شدگی را از بین می‌برد. این بازپخت، خواص مغناطیسی و به ویژه هدایت الکتریکی مس را بهبود می‌بخشد.

در صنعت سیم و کابل، دو روش اصلی برای آنیلینگ وجود دارد: انباشتی و پیوسته. روش آنیلینگ پیوسته (Continuous Annealing)، که معمولاً با ایجاد حرارت مقاومتی توسط جریان الکتریکی انجام می‌شود، دارای مزایای قابل توجهی نسبت به روش انباشتی است. این روش سرعت تولید را بالا برده و امکان کنترل مطلوب بر کیفیت آنیل را فراهم می‌آورد. سیم حاصل از آنیل پیوسته، سطح شفاف و تمیزی داشته و مواد روانکاری باقی‌مانده از مرحله کشش به درستی منهدم و جدا می‌شوند.

پایبندی به فرآیند آنیلینگ استاندارد، یک الزام پنهان در مطابقت با استاندارد ملی ایران (ISIRI 3084) برای کابل‌های گروه ۵ و ۶ (انعطاف‌پذیر) است. این استاندارد، حداکثر مقاومت اهمی مجاز هادی و الزامات انعطاف‌پذیری را تعیین می‌کند. اگر عملیات آنیلینگ به درستی انجام نشود، سیم نه تنها برای نصب شکننده خواهد بود، بلکه افزایش مقاومت الکتریکی آن باعث خواهد شد که از حدود تعیین شده در استاندارد ۳۰۸۴ فراتر رفته و محصول، غیراستاندارد تلقی شود.

۳.۴. مراحل تولید کابل مخابراتی (عایق‌بندی تا روکش نهایی)

پس از نرم شدن هادی‌ها، مراحل نهایی تولید کابل آغاز می‌شود:

1. عایق‌بندی: سیم‌های نازک شده با موادی مانند پلی‌اتیلن (PE) یا PVC عایق‌بندی می‌شوند. رنگ عایق‌ها باید مطابق با استانداردهای بین‌المللی برای شناسایی آسان‌تر زوج‌ها باشد.
2. تابیدن زوج‌ها (Bunching/Stranding): سیم‌های عایق‌بندی شده به صورت زوج‌های متناسب در آمده و سپس بر روی دستگاه‌های بانچر به یکدیگر تابیده می‌شوند. در کابل‌های چند زوجی، این زوج‌ها در لایه‌های هم‌مرکز با طول تاب متغیر کنار هم قرار می‌گیرند.
3. حفاظت و غلاف‌کشی: یک لایه حفاظتی الکترواستاتیک (معمولاً نوار پلاستیکی با آلومینیوم) زیر غلاف پیچیده می‌شود تا از ورود پارازیت خارجی جلوگیری کند. سپس غلاف نهایی (از جنس PVC یا پلی‌اتیلن) بر روی کابل کشیده می‌شود. این غلاف، کابل را در برابر رطوبت، مواد آلی و معدنی محافظت می‌کند.
4. کابل‌های مسلح و هوایی: برای کابل‌های نیازمند استحکام مکانیکی بالاتر (مانند کابل‌های دفنی یا هوایی)، ممکن است نوار فولادی گالوانیزه (زره) یا سیم مهار فولادی به ساختار کابل اضافه شود.

بخش چهارم: استانداردها، ایمنی و تشخیص اصالت در خرید کابل

رعایت استانداردها تنها راه تضمین ایمنی و عملکرد در سیستم‌های الکتریکی و مخابراتی است.

۴.۱. الزامات کلیدی استاندارد ISIRI 3084: تست مقاومت اهمی هادی

مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (ISIRI)، نهاد ناظر بر کیفیت محصولات در کشور، الزامات فنی سیم و کابل را در استانداردهای مختلف تدوین کرده است. یکی از حیاتی‌ترین این اسناد، استاندارد ملی ایران به شماره ۳۰۸۴ (تطابق یافته با IEC 60228) است که مشخصات سطح مقطع نامی و حداکثر مقاومت اهمی هادی‌ها را تعیین می‌کند.

نقش تست مقاومت اهمی در کنترل کیفیت: هدف اصلی آزمون مقاومت الکتریکی هادی (مطابق با ISIRI 3084)، اندازه‌گیری دقیق مقاومت هر متر مس به کار رفته در سیم و کابل است. مقاومت اهمی کابل باید متناسب با جریان عبوری و در محدوده مجاز استاندارد باشد. در صورتی که مقاومت اندازه‌گیری شده از حد مجاز استاندارد بالاتر باشد، این امر نشان‌دهنده دو احتمال است: یا میزان مس به کار رفته در هادی کاهش یافته (کم‌فروشی در سطح مقطع) و یا از فلزات دیگر با رسانایی کمتر (مانند آلومینیوم یا آلیاژهای تقلبی) استفاده شده است. بالا بودن مقاومت اهمی مستقیماً منجر به اتلاف توان، گرم شدن بیش از حد عایق و در نهایت ایجاد شرایط مساعد برای اتصال کوتاه و آتش‌سوزی می‌شود.

۴.۲. کابل‌های تقلبی و غیراستاندارد: خطرات پنهان CCA و CCS

افزایش قیمت مس در بازارهای جهانی و داخلی، متأسفانه انگیزه‌ای قوی برای تولیدکنندگان زیرزمینی ایجاد کرده است تا با تقلب در مواد اولیه، از خلوص مس کاسته و کابل‌های ارزان‌قیمت و غیراستاندارد را وارد بازار کنند.

کابل‌های CCA و CCS

1. CCA (Copper Clad Aluminum): این کابل‌ها دارای هسته آلومینیومی هستند که تنها با یک لایه نازک از مس آبکاری شده است. کابل‌های CCA به طور قابل توجهی سبک‌تر و ارزان‌تر از کابل‌های تمام مس هستند (قیمت آلومینیوم حدود یک سوم مس است).
2. CCS (Copper Clad Steel): این نوع کابل دارای هسته فولادی با روکش مس است. اگرچه CCS مقاومت مکانیکی بسیار بالایی دارد، اما رسانایی الکتریکی آن به شدت پایین است.

محدودیت‌های کاربرد: کابل‌های CCA و CCS به دلیل افت سیگنال و مقاومت بالا، تنها برای فواصل بسیار کوتاه و کاربردهای غیرحساس (مثلاً پچ‌کوردهای شبکه زیر ۳ متر) توصیه می‌شوند. استفاده از آن‌ها به عنوان سیم‌کشی داخلی ساختمان‌ها یا کابل‌های مخابراتی اصلی، غیرمجاز بوده و ریسک ایمنی را به شدت افزایش می‌دهد.

۴.۳. پیامدهای فاجعه‌بار استفاده از کابل تقلبی

استفاده گسترده از سیم و کابل‌های غیراستاندارد در کشور، یک فاجعه پنهان است. آمارها نشان می‌دهد که حدود ۲۵ تا ۵۰ درصد از آتش‌سوزی‌های شهری و منازل به دلیل اتصالات برقی و استفاده از تجهیزات غیراستاندارد رخ می‌دهد.

• افزایش ریسک آتش‌سوزی: سیم‌های تقلبی، به ویژه آن‌هایی که هسته آلومینیومی دارند و فقط روکش مس دارند، با کوچک‌ترین جرقه یا گرمای بیش از حد ناشی از مقاومت بالا، پتانسیل شروع آتش‌سوزی فاجعه‌بار را دارند. جنس ضعیف و بی‌کیفیت عایق در محصولات تقلبی نیز شرایط را برای ذوب شدن سریع و ایجاد جرقه فراهم می‌کند.
• افزایش تلفات انرژی: مقاومت الکتریکی بالاتر در کابل‌های تقلبی، منجر به افزایش تلفات انرژی در شبکه توزیع و مصرف‌کنندگان خانگی می‌شود.
• عواقب قانونی و نقض استانداردها: استفاده از محصولات غیرمنطبق، علاوه بر به خطر انداختن جان و مال، می‌تواند منجر به نقض قوانین محلی ساختمان و عواقب قانونی برای پیمانکاران شود.

جدول ۲: تفاوت‌های اساسی هادی‌های تمام مس (CCC) در مقابل CCA و CCS

۴.۴. راهکارهای عملی برای تشخیص کابل مسی اصل (ویژه خریداران و مهندسان)

مهندسان و خریداران باید برای تضمین کیفیت و ایمنی، نکات زیر را در نظر بگیرند:

1. تأییدیه استاندارد ملی: حتماً از وجود نشان استاندارد ملی ایران (ISIRI) و کد رهگیری روی محصول اطمینان حاصل کنید. این اولین و حداقل شاخصه کیفیت است.
2. بررسی وزن: کابل‌های تمام مس (CCC) به دلیل چگالی بالای مس، سنگین هستند. سبکی غیرعادی کابل، نشانه قوی بر استفاده از هسته آلومینیومی (CCA) است.
3. کدگذاری کابل برق: در کابل‌های برق، وجود حرف “A” در ابتدای نام کابل (مانند NA) نشان‌دهنده هادی آلومینیومی است. اگر حرف A وجود نداشته باشد (مانند N)، هادی مسی است.
4. برندهای معتبر: خرید از برندهایی که مشخصات فنی و وزنی محصول را بر روی بسته‌بندی قید کرده‌اند و به استانداردهای ملی پایبند هستند، ریسک خرید محصول تقلبی را به حداقل می‌رساند.

بخش پنجم: راهنمای خرید و تحلیل قیمت کابل‌های مخابراتی و مسی

۵.۱. عوامل مؤثر بر قیمت‌گذاری کابل‌های مسی

قیمت‌گذاری سیم و کابل مسی تابعی از عوامل داخلی و بین‌المللی است که نوسان پذیری بالایی دارد.

۱. قیمت جهانی فلزات پایه (LME) و نرخ ارز

مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده قیمت، بهای جهانی مس در بورس فلزات لندن (LME) است. قیمت روز مس (به دلار در هر تن) در LME به صورت لحظه‌ای نوسان می‌کند. برای محاسبه قیمت ریالی کابل، قیمت جهانی مس باید در نرخ روز ارز (دلار آزاد یا نیمایی) ضرب شده و سپس بر وزن مورد استفاده (مثلاً ۱۰۰۰ کیلوگرم) تقسیم شود. بنابراین، نوسانات ارزی در بازار داخلی، تأثیر مستقیمی و تعیین‌کننده‌ای بر قیمت ریالی نهایی سیم و کابل دارد. وزن واقعی مس استفاده شده در هادی (در مقابل کم‌فروشی و استفاده از CCA) نیز اصلی‌ترین تفاوت قیمت بین برندهای استاندارد و متقلب است.

۲. ساختار و مواد جانبی

نوع و ساختار کابل و مواد اولیه جانبی نیز بر قیمت تأثیر می‌گذارند:

• عایق و روکش: مواد عایقی مانند XLPE (پلی‌اتیلن کراس لینک شده) یا روکش‌های LSZH (هالوژن فری) و نسوز، به دلیل مقاومت حرارتی و ایمنی بالاتر، قیمت بیشتری نسبت به PVC رایج دارند.
• لایه حفاظتی (شیلد و زره): کابل‌های دارای زره (آرمور) یا شیلد و فویل برای حفاظت مکانیکی و الکتریکی، مستلزم هزینه تولید بالاتری هستند.
• سایز و ولتاژ: سیم‌ها و کابل‌های با توانایی جریان‌بری بیشتر (سطح مقطع بزرگتر) به دلیل مصرف بیشتر مواد اولیه، قیمت بالاتری دارند.

جدول ۳: عوامل اصلی تعیین کننده قیمت کابل مسی

۵.۲. راهنمای عملی انتخاب کابل مخابراتی مناسب برای پروژه

انتخاب کابل مخابراتی باید با توجه به محل نصب، الزامات فنی و استانداردهای ارتباطی صورت گیرد:

• تأییدیه‌های سازمانی و استاندارد: کابل باید مطابق با استانداردهای داخلی مخابرات ایران (TCI) و استانداردهای بین‌المللی مانند VDE085 یا TIA/EIA باشد.
• جنس هادی: برای انتقال سیگنال داده و صوتی با کیفیت بالا و حداقل تضعیف (Attenuation) در شبکه‌های تلفن، استفاده از هادی تمام مس (CCC) ضروری است.
• قطر هادی و مسافت انتقال: قطر سیم‌های مسی مخابراتی بین ۰.۴ تا ۰.۸ میلی‌متر است. در مسافت‌های طولانی، برای حفظ کیفیت سیگنال، باید از قطرهای بزرگتر (۰.۶ یا ۰.۸ میلی‌متر) استفاده کرد. قطرهای کوچک‌تر (۰.۴ میلی‌متر) برای انشعابات نهایی در فواصل کوتاه مناسب‌ترند.
• محیط نصب: برای فضای داخلی (Indoor)، از کابل‌های انعطاف‌پذیر با روکش طوسی PVC و برای فضای خارجی (Outdoor)، از کابل‌های مقاوم به UV و رطوبت با روکش مشکی پلی‌اتیلن استفاده شود. در نصب هوایی، نوع مهاردار (SSC) توصیه می‌شود.

۵.۳. معرفی برندهای معتبر و استاندارد ایرانی در تولید کابل

خرید از تولیدکنندگان معتبری که به فرآیندهای آنیلینگ پیوسته و استانداردسازی ۳۰۸۴ پایبند هستند، کلید تضمین کیفیت است. برخی از برندهای شناخته شده و معتبر در حوزه سیم و کابل ایران شامل شرکت صنعتی الکتریک خراسان (افشارنژاد)، کابل ابهر، رویان، زرکابل کرمان و سیمیا هستند. این شرکت‌ها با رعایت استانداردهای بین‌المللی نظیر VDE و استانداردهای ملی ISIRI، ایمنی و دوام محصولات خود را تأیید می‌کنند.

۵.۴. چشم‌انداز آینده: مهاجرت تکنولوژیک از کابل مسی به فیبر نوری (FTTH)

با وجود مزایای فنی متعدد هادی مسی، در حوزه انتقال داده‌های پرسرعت، این زیرساخت در حال از دست دادن جایگاه استراتژیک خود است. شبکه‌های مسی قدیمی (بستر ADSL و VDSL) دیگر قادر به پاسخگویی به نیازهای پهنای باند نسل جدید (هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، خدمات ویدئویی و ۵G) نیستند.

شرکت مخابرات ایران رسماً پروژه عظیم “سوآپ” (جایگزینی) شبکه مسی با فیبر نوری (FTTH) را به عنوان بزرگ‌ترین طرح تاریخ ICT کشور آغاز کرده است. دلایل این مهاجرت تکنولوژیک عبارتند از:

• محدودیت ظرفیت و تضعیف سیگنال: کابل‌های مسی در فواصل طولانی دچار افت شدید سیگنال می‌شوند و فاصله انتقال مؤثر آن‌ها حداکثر ۱۰۰ تا ۵۰۰ متر است. در مقابل، فیبر نوری داده‌ها را به شکل پالس‌های نوری منتقل می‌کند و می‌تواند داده‌ها را تا مسافت‌هایی بیش از ۱۰۰ کیلومتر بدون تضعیف جدی حمل کند.
• مقاومت در برابر نویز: کابل‌های مسی به شدت مستعد تداخل الکترومغناطیسی و نویز هستند. ساختار فیبر نوری کاملاً در برابر این تداخلات مقاوم است.
• ضرورت اقتصادی: مدیران مخابرات تأکید کرده‌اند که نگهداری همزمان دو شبکه (مس و فیبر) از نظر اقتصادی توجیهی ندارد و هدف، اتصال بیش از ۲۰ میلیون مشترک به شبکه فیبر نوری و تحول کامل زیرساخت ارتباطی تا سال ۱۴۰۵ است.

این روند نشان می‌دهد که اگرچه مس همچنان در کابل‌های قدرت و سیم‌کشی داخلی ساختمان‌ها نقش محوری دارد، اما جایگاه خود را به عنوان بستر اصلی انتقال داده پرسرعت در زیرساخت‌های مخابراتی (به ویژه در شبکه‌های شهری) به فیبر نوری واگذار خواهد کرد.

نتیجه‌گیری و توصیه‌های تخصصی

هادی مسی به دلیل رسانایی الکتریکی عالی، استحکام بالا، و مقاومت ویژه پایین (۱.۷۲×۱۰−۸Ωm)، همچنان بهترین انتخاب فنی برای انتقال انرژی الکتریکی و زیرساخت‌های مخابراتی است. در مقابل، آلومینیوم گزینه‌ای سبک‌تر و ارزان‌تر برای خطوط انتقال هوایی است، اما از نظر فنی و ایمنی، به ویژه در برابر خوردگی و اتصال، ضعیف‌تر عمل می‌کند.

برای تضمین ایمنی و کارایی در پروژه‌های زیرساختی، پایبندی به استانداردها اجباری است. بالاتر بودن مقاومت اهمی هادی از مقدار مجاز (مطابق استاندارد ملی ۳۰۸۴ / $ \text{IEC } 60228$)، نشانه کم‌فروشی در سطح مقطع یا استفاده از مواد تقلبی مانند آلومینیوم با روکش مس (CCA) است که ریسک آتش‌سوزی و تلفات انرژی را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد.

توصیه‌های کلیدی برای خرید کابل مخابراتی و هادی مسی از بازار مس:

برای پروژه‌های ثابت و کابل‌های مخابراتی، اولویت همواره باید با هادی مس خالص (CCC) باشد. جهت تسهیل خریدی مطمئن، فنی و آگاهانه، وبسایت بازار مس خدمات ویژه‌ای را ارائه می‌دهد:

1. پایش لحظه‌ای قیمت مس: با توجه به وابستگی شدید قیمت کابل به قیمت جهانی LME و نرخ ارز داخلی، بازار مس قیمت تمامی محصولات هادی مسی و کابل مخابراتی را به‌صورت لحظه‌ای و به‌روز در اختیار شما قرار می‌دهد تا مدیریت نوسانات بازار در تدارکات پروژه‌های بزرگ به آسانی انجام پذیرد.
2. مشاوره تخصصی برای انتخاب و تأیید کیفیت: برای جلوگیری از خرید محصولات مشکوک یا CCA، و همچنین انتخاب قطر هادی (۰.۶ یا ۰.۸ میلی‌متر) متناسب با طول مسیر در کابل‌های مخابراتی، کارشناسان بازار مس آماده ارائه مشاوره فنی رایگان هستند. این مشاوره به شما کمک می‌کند تا علاوه بر بررسی اصالت علامت استاندارد (ISIRI)، بهترین کابل را برای به حداقل رساندن تضعیف سیگنال و افزایش ایمنی انتخاب کنید.